Een Grospenning met een Duitse kant
door Aad Kleijweg
Pijpenmakers gebruikten grospenningen als uitbetaalmiddel aan hun personeel. Afhankelijk van hun functie ontvingen ze een grospenning als ze 160 pijpen hadden verwerkt. Een gros is wel 144, maar men hield rekening met een percentage breuk. Aan het eind van de week leverde het personeel hun verdiende grospenningen in en kon aan de hand van het aantal hun loon worden uitbetaald. Grospenningen zijn pijpaarde schijfjes al dan niet voorzien van decoratie. Er zijn heel mooi bewerkte exemplaren bekend, maar ook heel primitieve. In de 18e eeuw is er een periode geweest dat grospenningen het uiterlijk kregen van geld doordat men met twee duiten een balletje pijpaarde perste tot een bepaalde dikte en de overtollige klei netjes weg sneed. De duiten zijn dan in spiegelbeeld weergegeven. Zelf heb ik er ooit één gevonden in het grachtje van de Peperstraat in Gouda dat voor restauratie was droog gelegd. De grospenning bevat het wapen van Utrecht en ZEELANDIA. Datum is niet geheel duidelijk. Je ziet dus dat ze verschillende munten gebruikten uit twee verschillende provincies. Door ze in een programma op de computer te spiegelen zijn ze beter te bestuderen.
Grospenning met het wapen van UTRECHT en ZEELANDIA
De grospennig gespiegeld weergegeven
Onlangs kwam mij een grospenning onder ogen die gevonden is in de polder Achterwillens bij Gouda die ik graag onder de aandacht wil brengen en tevens de titel aan dit artikeltje gaf. Het is ook een grospenning waar aan één kant een VOC duit uit 1730 staat afgebeeld, maar wat deze groespenning bijzonder maakt is dat aan de andere zijde een 6 Pfennig munt staat afgebeeld uit Paderborn Duitsland deelstaat Noordrijn-Westfalen uit 1676. Deze munt is 54 jaar eerder geslagen.
Grospenning met VOC 1730 en 6 Pfennig
Om de afdruk goed te kunnen bestuderen hebben we hem hieronder gespiegeld afgebeeld. Zo zien we dat er centraal de romeinse VI staat afgebeeld met daarom heen bij de rand de tekst ANNO DOMINI 1676 waarbij tussen de cijfers punten zijn geplaatst.
De grospennig gespiegeld weergegeven
Om het artikel te completeren en ter vergelijking beelden we hieronder de munt af die voor het maken van deze grospenning is gebruikt. De grospenning is dus gemaakt met een VOC duit uit 1730 en een 6 Pfennig munt uit de stad Paderborn deelstaat Nordrijn-Westfalen.
6 Pfennig munt uit Paderborn Duitsland deelstaat Noordrijn-Westfalen
De reden waarom de pijpenmaker een Duitse munt heeft gebruikt zullen we wel nooit kunnen achterhalen of misschien is er helmaal geen speciale reden voor. Het maakt deze grospenning wel tot een heel bijzondere zeldzame vondst.
Met dank aan Jan van Oostveen die mij erop attent maakte dat de afdruk een Duitse 6 Pfennig munt betrof uit Paderborn
Met dank aan Freek Mayenburg voor het ter beschikking stellen van deze grospenning uit zijn verzameling voor bestudering.
Meer informatie over grospennigen is te vinden in het artikel Grospenningen of Betaalpenningen