De Speelman en de Molen

door Aad Kleijweg

In dit artikeltje tonen we een pijpje met aan de linkerzijde op de ketel een speelman en aan de rechterzijde een molen. Speelman is de benaming voor een straatmuzikant die tot ver in de 19e eeuw is gebruikt. De speelman op dit pijpje is een violist. Mooi om te zien is de flaphoed en de kleding die de violist draagt. Links en rechts van de speelman zien we een bloeiende tulp.

De molen behoort tot het type standerdmolen met een gemetselde onderbouw. De standerdmolen is het oudste type molen in Nederland en kwam vanaf de 12e eeuw voor. Ze werden gebruikt voor het malen van tarwe, rogge, haver, gerst en boekweit. Van het pijpje met de molen zijn verschillende varianten bekend met aan de keerzijde een andere voorstelling. De bekendste zijn met een korendrager of molenaar, met een theetafel, de Leeuw in Hollandse tuin en met een rokende visser. Speelman en Molen zijn ook bekend als pijpenmakersmerk.

Een uitgebreid artikel over molens op pijpen vinden we in PKN nr 53

Beschrijvingssystematiek

1a. Coll: Louis Bracco Gartner
1b. -
2a. Trechter met parelnaad
2b. Speelman / Molen
2c. -/-
2d. -
2e. Ongeglaasd
2f. Gebotterd
2g. Geen radering rond de ketelrand
2h. -
3a. -
3b. -
3c. -
4. 1730 - 1750
5. -
6. -
7. [1. Blz.85 Afb.436] [2. Blz. 104 Afb. 541] [3. nr 53. Blz. 313]

Literatuur:

[1] Krommenhoek, W. en A. Vrij, z.j. (1986). Kleipijpen drie eeuwen Nederlandse kleipijpen in foto's. Amstelveen.

[2] Duco, D. H. (1987).De Nederlandse kleipijp. Handboek voor dateren en determineren.

[3] Duuren, L van. (1991) Molens op pijpen. In Pijpelogische Kring Nederland 14e jrg

Copyright Aad Kleijweg